Demontaż pomnika Dzierżyńskiego

Rok 1989 był przełomowy dla historii Polski. Po pierwszych wolnych wyborach zmienił się nie tylko układ polityczny w Polsce, lecz także w całej Europie Wschodniej. Pierwsze miesiące raczkującej wolności i demokracji zostały udokumentowane na wielu fotografiach. Jedną z nich jest zdjęcie przedstawiające demontaż pomnika Feliksa Dzierżyńskiego. 

Fot. JACEK MARCZEWSKI / AGENCJA GAZETA

W 25. rocznicę śmierci Feliksa Dzierżyńskiego, 20 lipca 1951 roku uroczyście odsłonięto w Warszawie pomnik ku jego czci. Jednocześnie dokonano zmiany nazwy ówczesnego placu Bankowego na Plac Feliksa Dzierżyńskiego. Dla wielu Polaków był to jeden z najbardziej znienawidzonych obiektów w Warszawie. Nie akceptowali oni pomnika jednego z twórców komunistycznego reżimu. Jednak wszelkie próby uszkodzenia lub zbezczeszczenia pomnika były niezwykle trudne oraz niebezpieczne, albowiem rejon wokół niego był cały czas intensywnie patrolowany przez milicję. 

Do dziś nie wiadomo, czy prawdą jest fakt pomalowania w latach 50. czerwoną farbą rąk Dzierżyńskiemu. Z pewnością w okresie stanu wojennego 10 lutego 1982 roku 16-letni Emil Barchański wraz z Markiem Marciniakiem i Arturem Nieszczerzewiczem dokonał oblania pomnika czerwoną farbą i obrzucenia go koktajlami Mołotowa. Niedługo potem został on aresztowany przez SB, a w czerwcu zginął w tajemniczych okolicznościach nad Wisłą. 

Sytuacja z pomnikiem utrzymywała się do roku 1989. Po wygranych wyborach przez Solidarność, obiekt ten wraz z innymi symbolami komunizmu został usunięty. Dnia 16 listopada 1989 roku w otoczeniu tłumu gapiów i fotoreporterów, pracownicy Wojewódzkiej Dyrekcji Dróg Miejskich przystąpili do dwudniowych prac demontażu pomnika. Moment obalenia figury został uwieczniony między innymi przez Jacka Marczewskiego. 

Na tej czarno-białej fotografii można dostrzec różne postawy warszawiaków względem obalonego pomnika. Jedni przyglądają się temu z fascynacją, inni ze spokojem, radością, natomiast inni dają upust swym emocjom. Co niezwykle ważne, na obrazie tym można zobaczyć dualizm kulturowy, jaki powoli zaczął wkraczać do kraju. Z jednej strony możemy zaobserwować słynny już na cały świat i zaadaptowany przez zwolenników Solidarności gest zwycięstwa, a także polskie napisy - "Ulga", a z drugiej strony wpływy amerykańskiej kultury - wyprostowany środkowy palec oraz napisy na cokole w języku angielskim. Szczególnie oba wykonane gesty nadają fotografii większej dynamiki oraz znaczenia. 

W momencie demontażu pomnik ten rozpadł się na kilka części, a wielu gapiów zabierało małe fragmenty ze sobą na pamiątkę. Do dzisiaj w magazynach Wojewódzkiej Dyrekcji Dróg Miejskich można podziwiać pozostałości tego pomnika. Obecnie na placu Bankowym znajduje się monument upamiętniający Juliusza Słowackiego.

W najbliższym czasie ukaże się więcej artykułów dotyczących zdjęć Polski po 1989 roku.

Źródła:
http://tvnwarszawa.tvn24.pl/informacje,news,happening-na-placu-feliksa-dzierzynskiego,32792.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Feliksa_Dzier%C5%BCy%C5%84skiego_w_Warszawie